ပလူတို၏ ရင်းမြစ်ကို ကြည့်ရန်

{{Infobox planet
| name = ပလူတို
| symbol = [[File:Pluto symbol (large orb, bold).svg|24px|⯓]]
| image = [[File:Pluto in True Color - High-Res.jpg|280px]]
| caption = ''[[New Horizons]]'' အာကာသယဉ်မှ ရိုက်ကူးထားသော ပလူတိုဂြိုဟ်{{efn|name = caption|This is a Digital compositing of four near-true color photographs taken by the ''[[New Horizons]]'' spacecraft on July 14, 2015 from a distance of {{convert|450,000|mi|km|disp=flip|abbr=on}}. The most prominent feature in the image, the bright, youthful plains of Tombaugh Regio and Sputnik Planum, can be seen at lower right. It contrasts the darker, more cratered terrain of Cthulhu Regio at lower left. Because of Pluto's 119.591° tilt at its axis, the southern hemisphere is barely visible in this image; the equator runs through Cthulhu and the southern parts of Sputnik Planum.}}
| discovery = yes
| discoverer = Clyde Tombaugh
| discovered = February 18, 1930
| mp_name = '''134340 Pluto'''
| named_after = ပလူတို
| mp_category =
  {{plainlist |
* [[ဂြိုဟ်ပု]]
* Trans-Neptunian object
* Plutoid
* [[ကျူးပါး ခါးပတ်]] အရာဝတ္ထု
* Plutino
  }}
| orbit_ref =<ref name="TOP2013" />{{efn|name = MeanElements|The mean elements here are from the Theory of the Outer Planets (TOP2013) solution by the Institut de mécanique céleste et de calcul des éphémérides (IMCCE).  They refer to the standard equinox J2000, the barycenter of the Solar System, and the epoch J2000.}}
| epoch = [[J2000]]
| aphelion =
  {{plainlist |
* {{val|49.319|ul=AU}}
* ({{nowrap|{{val|fmt=commas|7378.07|u=Gm}}}})
* February, 2114
  }}
| perihelion =
  {{plainlist |
* {{val|29.656|u=AU}}
* ({{nowrap|{{val|fmt=commas|4436.4|u=Gm}}}})
* (September 5, 1989)<ref name="jpl-ssd-horizons" />
  }}
| semimajor =
  {{plainlist |
* {{val|39.54|u=AU}}
* ({{nowrap|{{val|fmt=commas|5915|u=Gm}}}})
  }}
| eccentricity = {{val|0.24905}}
| inclination =
  {{plainlist |
* {{val|17.1405|u=°}}
* (11.88° နေ၏ အီကွေတာဆီသို့)
  }}
| asc_node = {{val|110.299|u=°}}
| arg_peri = {{val|113.834|u=°}}
| period =
  {{plainlist |
* {{val|248.00}} [[:en:julian year (astronomy)|years]]<ref name="Pluto Fact Sheet" />
* {{nowrap|{{val|fmt=commas|90581|u=days}}}}<ref name="Pluto Fact Sheet" />
* {{nowrap|{{val|fmt=commas|14164.4}}}} Plutonian solar days<ref name="planet_years" />
  }}
| synodic_period = 366.73 days<ref name="Pluto Fact Sheet" />
| avg_speed = 4.67&nbsp;km/s<ref name="Pluto Fact Sheet" />
| mean_anomaly = {{val|14.53|u=[[:en:Degree (angle)|deg]]}}
| satellites = [[ပလူတို၏ ဂြိုဟ်ရံလများ|၅]] စင်း
| physical_characteristics = yes
| mean_radius =
  {{plainlist |
* {{nowrap|{{val|fmt=commas|1187|4|u=km}}}}<ref name="Stern2015">{{cite journal |last1=Stern |first1=S. A. |displayauthors=etal |title=The Pluto system: Initial results from its exploration by New Horizons |url=http://www.sciencemag.org/content/350/6258/aad1815/T1.expansion.html |journal=Science |date=2015 |volume=350 |issue=6258 |pages=249–352 |doi=10.1126/science.aad1815 |bibcode=2015Sci...350.1815S |pmid=26472913 |arxiv=1510.07704}}</ref>
* 0.18 [[ကမ္ဘာ အချင်းဝက်|ကမ္ဘာ]] }}
| surface_area =
  {{plainlist |
* {{val|1.77|e=7|u=km2}}{{efn|name=Surface area}}
* 0.035 ကမ္ဘာ
  }}
| volume =
  {{plainlist |
* {{val|7.006|0.071|e=9|u=km3}}{{efn|name=Volume}}
* {{val|0.00647|u=Earths}}
  }}
| mass =
  {{plainlist |
* {{val|1.303|0.003|e = 22|u=kg}}<ref name="Stern2015" /><!-- Calculated from GM=869.6 ± 1.8 km3 s–2 -->
* {{val|0.00218|u=[[ကမ္ဘာဒြပ်ထု|ကမ္ဘာ]]}}
* 0.177 [[လဒြပ်ထု|လကမ္ဘာ]]
  }}
| density = {{val|1.860|0.013|u=g/cm3}}<ref name="Stern2015" />
| surface_grav =
  {{plainlist |
* {{val|0.620|}} [[အလျင်|m/s<sup>2</sup>]]{{efn|name = Surface gravity}}
* 0.063 [[:en:g-force|g]]
  }}
| escape_velocity = {{val|1.212}}&nbsp;km/s{{efn|name = Escape velocity}}
| sidereal_day =
  {{plainlist |
* {{val|6.387230|u=day}}
* 6 d, 9 h, 17&nbsp;m, 36 s
  }}
| rot_velocity = 47.18&nbsp;km/h
| axial_tilt = {{val|119.591|0.014|u=°}} (to orbit)<ref name="Young2007">{{cite journal
| bibcode = 2007DPS....39.6205Y
| title = Pluto's Radius
| last = Young
| first = Eliot F.
| last2 = Young
| first2 = Leslie A.
| last3 = Buie
| first3 = Marc W.
| journal = American Astronomical Society, DPS meeting No. 39, #62.05; Bulletin of the American Astronomical Society
| volume = 39
| page = 541
| date = 2007
}}</ref>{{efn|name = Axial tilt}}
| right_asc_north_pole = 132.993°<ref name="Archinal" />
| declination = −6.163°<ref name="Archinal" />
| albedo = 0.49 to 0.66 ([[:en:Geometric albedo|geometric]], varies by 35%)<ref name="Pluto Fact Sheet" /><ref name="Hamilton" />
| magnitude = 13.65<ref name="Pluto Fact Sheet" /> to 16.3<ref name="AstDys-Pluto" /> <br /> (mean is 15.1)<ref name="Pluto Fact Sheet" />
| abs_magnitude = −0.7<ref name="jpldata" />
| angular_size = 0.06″ to 0.11″<ref name="Pluto Fact Sheet" />{{efn|name = Angular size}}
| pronounced = {{IPAc-en|audio=en-us-Pluto.ogg|ˈ|p|l|uː|t|oʊ}}
| adjectives = Plutonian
| atmosphere = yes
| temperatures = yes
| temp_name1 = [[ကယ်လ်ဗင်|Kelvin]]
| min_temp_1 = 33 K
| mean_temp_1 = 44 K (−229 °C)
| max_temp_1 = 55 K
| surface_pressure = 1.0 [[:en:pascal (unit)|Pa]] (2015)<ref name=Stern2015/><ref>{{cite news |last=Amos |first=Jonathan |url=http://www.bbc.com/news/science-environment-33657447 |title=New Horizons: Pluto may have 'nitrogen glaciers' |work=BBC News |date=July 23, 2015 |accessdate=July 26, 2015 |quote=It could tell from the passage of sunlight and radiowaves through the Plutonian "air" that the pressure was only about 10 microbars at the surface }}</ref>
| atmosphere_composition = [[နိုက်ထရိုဂျင်]]၊ [[မီသိန်း]]၊ [[ကာဗွန်မိုနောက်ဆိုဒ်]]<ref name="Physorg April 19, 2011" />
| note = no
| scale_height = 
| flattening = <1%<ref name="Stern2015" />
}}
'''ပလူတို''' ({{lang-en|Pluto}}; သင်္ကေတ: [[File:Pluto symbol (large orb, fixed width).svg|16px|⯓]]<ref>{{cite web |url= https://www.jpl.nasa.gov/infographics/what-is-a-dwarf-planet |author= JPL/NASA |date= 2015-04-22  |website= Jet Propulsion Laboratory |title= What is a Dwarf Planet? |access-date= 2022-01-19}}</ref> ၎င်း [[File:Pluto monogram (fixed width).svg|16px|♇]]<ref>{{cite book |editor=John Lewis |date=2004 |title=Physics and chemistry of the solar system |url=https://archive.org/details/physicschemistry00lewi_433 |edition= 2 |page=[https://archive.org/details/physicschemistry00lewi_433/page/n78 64] |publisher=Elsevier}}</ref>) သည် [[နေအဖွဲ့အစည်း]]အတွင်းရှိ [[ဂြိုဟ်သိမ်ဂြိုဟ်မွှားများ|ဂြိုဟ်သိမ်ဂြိုဟ်မွှား]]တစ်ခုဖြစ်ပြီး ကျောက်သား နှင့် ရေခဲတို့ဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားသည်။ ပလူတိုဂြိုဟ်ပေါ်တွင် အလွန်အေးပြီး အပူချိန် အနှုတ် ၂၁၈ ဒီဂရီ ဆဲလ်စီးယပ် (အနှုတ် ၃၆၀ ဒီဂရီ ဖာရင်ဟိုက်) မှ အနှုတ် ၂၄၀ ဒီဂရီ ဆဲလ်စီးယပ် (အနှုတ် ၄၀၀ ဒီဂရီ ဖာရင်ဟိုက်) အထိရှိသည်။

ပလူတိုသည် ၂၃၉၀ [[ကီလိုမီတာ]]အချင်းရှိပြီး [[လကမ္ဘာ]] ၏ သုံးပုံ နှစ်ပုံမျှရှိကာ [[ကမ္ဘာ]]၏ ၅ ပုံ ၁ ပုံမျှရှိသည်။ ပလူတိုဂြိုဟ်၏ အလေးချိန်မှာ တန်ချိန် ၁၃ သန်းမျှရှိသည်။ ကမ္ဘာသည် ပလူတိုဂြိုဟ်၏ အဆ ၄၆၀ မျှလေးပြီး ကမ္ဘာရံလသည် ပလူတိုဂြိုဟ်ထက် ၅ ဆခွဲမျှလေးသည်။

အရီဇိုးနား ပြည်နယ် Flagstaff ရှိ Lowell observatory မှ နက္ခတ္တဗေဒပညာရှင် ကလိုက်တွမ်ဘော့ (Clyde Tombaugh) မှ ပလူတိုဂြိုဟ်ကို ၁၉၃၀ ပြည့်နှစ် ဖေဖော်ဝါရီ ၁၈ ရက်နေ့တွင် ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့ပြီး ရောမငရဲနှင့်ဆိုင်သော နတ်ဘုရား ပလူတို၏ အမည်ကို ပေးခဲ့သည်။ ထိုအမည်ကို အကြံပြုခဲ့သူမှာ အင်္ဂလန်မှ ဗဲနက်တီယာ ဘာနေး (Venetia Burney) ဖြစ်ပြီး သူမသည် ထိုအချိန်က ၁၁ နှစ် သမီးမျှသာရှိသေးသည်။

ပလူတိုတွင် [[ချာရွန် (ဂြိုဟ်ရံလ)|ချာရွန်]] (Charon)၊ [[စတိခ် (ဂြိုဟ်ရံလ)|စတိုက်]] (Styrx)၊ [[ခေးဘရောစ် (ဂြိုဟ်ရံလ)|ကီးဘရော့စ်]] (Kerberos)၊ [[နစ်ခ် (ဂြိုဟ်ရံလ)|နစ်စ်]] (Nix) နှင့် [[ဟိုက်ဒရာ (ဂြိုဟ်ရံလ)|ဟိုက်ဒရာ]] (Hydra) ဟူသော ဂြိုဟ်ရံလ ၅ ခု ရှိသည်။ ချာရွန်မှာ ၁၁၉၀ ကီလိုမီတာ အချင်းရှိပြီး ပလူတိုဂြိုဟ်၏ အချင်း၏ တစ်ဝက်မျှရှိသည်။ ပလူတိုနှင့် ချာရွန်တို့သည် တစ်ခုကို တစ်ခု အပြန်အလှန်လှည့်ပတ်နေကြပြီး ဂြိုဟ်သိမ်ဂြိုဟ်မွှား ၂ ခုပမာရှိသည်။ နစ်စ်နှင့် ဟိုက်ဒရာတို့မှာ ပိုမိုသေးငယ်ပြီး ၄၅ ကီလိုမီတာမှ ၁၆၀ ကီလိုမီတာ အတွင်းသာ ကျယ်ဝန်းသော အချင်းရှိပြီး ပလူတိုဂြိုဟ်မှ ၄၄၀၀၀ ကီလိုမီတာမျှ ကွာဝေးသည်။ ချာရွန်ကို ၁၉၇၈ ဇွန်လတွင် ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့ပြီး နစ်စ်နှင့် ဟိုက်ဒရာကို ၂၀၀၅ ခုနှစ် ဇွန်လတွင် ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့သည်။

[[နေအဖွဲ့အစည်း]] အတွင်းတွင် ဂြိုဟ် ၈ ခု ရှိသည်။ ပလူတိုသည် ထိုဂြိုဟ် ၈ ခုနှင့် လွန်စွာမှပင် ကွဲပြားခြားနား နေသည်။ ၎င်းသည် အခြားဂြိုဟ်များထက် သေးငယ်နေပြီး နေ၏ ပတ်လည်တွင် ပုံစံကွဲပြားသော လမ်းကြောင်းဖြင့် သွားလာနေသည်။ ပလူတိုသည် ၎င်း သွားလာသော လမ်းကြောင်းကြောင့် တစ်ခါတစ်ရံတွင် နက်ပကျွန်းဂြိုဟ်ထက် ပို၍ နေနှင့် နီးကပ်နေလေ့ ရှိသည်။

 ပလူတိုကို ဂြိုဟ်များစာရင်းမှ ပယ်ဖျက်ခဲ့သော အချိန်မှစ၍ [[ဗုဒ္ဓဟူးဂြိုဟ်|မာကျူရီဂြိုဟ်]]သည် နေအဖွဲ့အစည်းအတွင်း၌ အသေးဆုံးဂြိုဟ်ဖြစ်လာသည်။  မာကျူရီဂြိုဟ်သည် ပလူတိုဂြိုဟ်ထက် ၂ ဆမျှ ပို၍ ကျယ်ဝန်းပြီး ဒြပ်ထု ပမာဏမှာ ပလူတိုထက် ၂၅ဆမျှ ပိုသည်။

ပလူတိုဂြိုဟ်အား ၉ ခုမြောက် ဂြိုဟ်အဖြစ် သတ်မှတ် ခေါ်ဝေါ်ခဲ့ကြသော်လည်း ကျူးပါး ခါးပတ်မှ ပလူတိုထက် ပိုကြီးသောဂြိုဟ်များအား ထပ်မံတွေရှိခဲ့သောကြောင့် ၂၀၀၆ ခုနှစ် ဩဂုတ်လတွင် နိုင်ငံတကာ အာကာသ အဖွဲ့အစည်းမှ ပလူတိုကို ဂြိုဟ်ဟု မသတ်မှတ်သင့်တော့ကြောင်း ထုတ်ပြန်ကြေညာခဲ့သည်။ ပလူတိုအား ဂြိုဟ်သိမ်ဂြိုဟ်မွှား အဖြစ်သာ သတ်မှတ်ခေါ်ဝေါ်သင့်သည်ဟု သဘောတူညီခဲ့ကြသည်။<ref name="BBC-Akwagyiram 2005-08-02">{{cite news
| url = http://news.bbc.co.uk/1/hi/magazine/4737647.stm
| title = Farewell Pluto?
| first = Alexis
| last = Akwagyiram
| work = BBC News
| date = August 2, 2005
| accessdate = March 5, 2006
}}</ref> ၂၀၁၅ ခုနှစ် ဇူလိုင် ၁၄ တွင် [[New Horizons]] အာကာသယာဉ်သည် ပလူတိုအနီးဖြတ်၍ပျံသန်းသည့် ပထမဆုံးယာဉ် ဖြစ်ခဲ့သည်။<ref name="NYT-20150714-kc">{{cite news |last=Chang |first=Kenneth |title=NASA's New Horizons Spacecraft Completes Flyby of Pluto |url=http://www.nytimes.com/2015/07/15/science/space/nasa-new-horizons-spacecraft-reaches-pluto.html |date=July 14, 2015 |work=New York Times |accessdate=July 14, 2015}}</ref><ref name="AP-20150714">{{cite news |last=Dunn |first=Marcia |title=Pluto close-up: Spacecraft makes flyby of icy, mystery world |url=http://apnews.excite.com/article/20150714/us-sci--pluto-1a20f848e7.html |date=July 14, 2015 |work=AP News |accessdate=July 14, 2015 |archivedate=16 July 2015 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150716165559/http://apnews.excite.com/article/20150714/us-sci--pluto-1a20f848e7.html }}</ref><ref name="NYT-20150718">{{cite news |last=Chang |first=Kenneth |title=The Long, Strange Trip to Pluto, and How NASA Nearly Missed It |url=http://www.nytimes.com/2015/07/19/us/the-long-strange-trip-to-pluto-and-how-nasa-nearly-missed-it.html |date=July 18, 2015 |work=New York Times |accessdate=July 19, 2015}}</ref> ယင်းကဲ့သို့ပျံသန်းစဉ် ပလူတိုအား အသေးစိတ် လေ့လာတိုင်းတာခဲ့သည်။

== မှတ်စုများ ==
{{notelist| colwidth = 30em| notes =

{{efn| name = Surface area| Surface area derived from the radius ''r'': <math>4\pi r^2</math>'''.}}

{{efn| name = Volume| Volume ''v'' derived from the radius ''r'': <math>4\pi r^3/3</math>'''.}}

{{efn| name = Surface gravity| Surface gravity derived from the mass ''M'', the gravitational constant ''G'' and the radius ''r'': <math>GM/r^2</math>.}}

{{efn| name = Escape velocity| Escape velocity derived from the mass ''M'', the gravitational constant ''G'' and the radius ''r'': <math>\sqrt{2GM/r}</math>.}}

{{efn| name = Axial tilt| Based on the orientation of Charon's orbit, which is assumed the same as Pluto's spin axis due to the mutual tidal locking.}}

{{efn| name = Angular size| Based on geometry of minimum and maximum distance from Earth and Pluto radius in the factsheet}}
}}


== ဆက်စပ်ဖတ်ရှုရန် ==
* [[နေအဖွဲ့အစည်း]]
* [[ဂြိုဟ်သိမ်ဂြိုဟ်မွှားများ]]
* [[ကျူးပါး ခါးပတ်]]

==ကိုးကား==
{{reflist|2
| refs =
<ref name="jpl-ssd-horizons">{{cite web
| title = Horizon Online Ephemeris System for Pluto Barycenter
| publisher = JPL Horizons On-Line Ephemeris System @ Solar System Dynamics Group
| url = http://ssd.jpl.nasa.gov/horizons.cgi?find_body=1&body_group=mb&sstr=9
| accessdate = January 16, 2011
}} (set Observer Location to @0 to place the observer at the center of the Sun-Jupiter system)</ref>

<ref name="AstDys-Pluto">{{cite web
| title = AstDys (134340) Pluto Ephemerides
| publisher = Department of Mathematics, University of Pisa, Italy
| url = http://hamilton.dm.unipi.it/astdys/index.php?pc=1.1.3.1&n=134340&oc=500&y0=1870&m0=2&d0=9&h0=0&mi0=0&y1=1870&m1=3&d1=20&h1=0&mi1=0&ti=1.0&tiu=days
| accessdate = June 27, 2010
}}</ref>

<ref name="Physorg April 19, 2011">{{cite web
| title = Pluto has carbon monoxide in its atmosphere
| publisher = Physorg.com
| date = April 19, 2011
| url = http://www.physorg.com/news/2011-04-pluto-carbon-monoxide-atmosphere.html
| accessdate = November 22, 2011
}}</ref>

<ref name=TOP2013>{{cite journal |title=New analytical planetary theories VSOP2013 and TOP2013 |journal=Astronomy and Astrophysics |volume=557 |issue=2 |pages=A49 |date=September 2013 |last1=Simon |first1=J.L. |last2=Francou |first2=G. |last3=Fienga |first3=A. |last4=Manche |first4=H. |bibcode=2013A&A...557A..49S |doi=10.1051/0004-6361/201321843}} The elements in the clearer and usual format [https://drive.google.com/file/d/0B7EgQjYURXMTSGE5LVMyMUMwa00/view?usp=sharing  is in the spreadsheet] and the original TOP2013  [ftp://ftp.imcce.fr/pub/ephem/planets/top2013/TOP2013-secular.txt  elements here.]</ref>

<ref name="Archinal">{{Cite journal 
| doi = 10.1007/s10569-010-9320-4
| title = Report of the IAU Working Group on Cartographic Coordinates and Rotational Elements: 2009
| journal = Celestial Mechanics and Dynamical Astronomy
| volume = 109 | issue = 2 | pages = 101–135
| year = 2010
| last1 = Archinal | first1 = B. A.
| last2 = a'Hearn | first2 = M. F.
| last3 = Bowell | first3 = E.
| last4 = Conrad | first4 = A.
| last5 = Consolmagno | first5 = G. J.
| display-authors = 5
| last6 = Courtin | first6 = R.
| last7 = Fukushima | first7 = T.
| last8 = Hestroffer | first8 = D.
| last9 = Hilton | first9 = J. L.
| last10 = Krasinsky | first10 = G. A.
| last11 = Neumann | first11 = G.
| last12 = Oberst | first12 = J.
| last13 = Seidelmann | first13 = P. K.
| last14 = Stooke | first14 = P.
| last15 = Tholen | first15 = D. J.
| last16 = Thomas | first16 = P. C.
| last17 = Williams | first17 = I. P.}}</ref>

<ref name="Archinal"/>

<ref name="planet_years">{{cite web
| url = http://cseligman.com/text/sky/rotationvsday.htm
| title = Rotation Period and Day Length
| last = Seligman
| first = Courtney
| accessdate = August 13, 2009
}}</ref>

<ref name="Hamilton">{{cite web
| date = February 12, 2006
| title = Dwarf Planet Pluto
| publisher = Views of the Solar System
| first = Calvin J.
| last = Hamilton
| url = http://www.solarviews.com/eng/pluto.htm
| accessdate = January 10, 2007
}}</ref>

<ref name="Pluto Fact Sheet">{{cite web
| first = David R.
| last = Williams
| title = Pluto Fact Sheet
| publisher = NASA
| date = July 24, 2015
| url = http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/plutofact.html
| accessdate = August 6, 2015
}}</ref>

<ref name="AstDys-Pluto"/>

<ref name="jpldata">{{cite web
| title = JPL Small-Body Database Browser: 134340 Pluto
| url = http://ssd.jpl.nasa.gov/sbdb.cgi?sstr=Pluto
| accessdate = June 12, 2008
}}</ref>
}}


{{နေအဖွဲ့အစည်း}}

[[Category:ပလူတို]]
[[ကဏ္ဍ:နေအဖွဲ့အစည်း]]
[[Category:ဂြိုဟ်ငယ်များ]]
[[ကဏ္ဍ:ဂြိုဟ်သိမ်ဂြိုဟ်မွှားများ]]